Demir eksikliği için gıda takviyeleri ne zaman işe yarıyor?

“`html

Getty Images

Demir yetersizliği, günümüzde dünya genelinde en yaygın görülen mikrobesin eksikliklerinden biridir. Her üç kişiden birinin bu durumdan etkilendiği tahmin edilmektedir. Özellikle çocuklar, üreme çağındaki kadınlar ve hamile bireyler arasında sıkça görülmektedir.

Bu sağlık sorunu, birçok ciddi probleme yol açabilir. Kadınlarda demir eksikliği anemisi, yeterli alyuvar üretme yeteneğinin olmaması nedeniyle ciddi engellilik durumlarına neden olabilir.

BBC Future için kaleme alınan bir makalede, gazeteci Amanda Ruggeri, hamile kadınların vücutlarında yeterli demir olmadığında, fetüslerde zihinsel gelişim üzerinde olumsuz etkiler oluşturabileceğini belirtmektedir. Ayrıca ölü doğum, doğum esnasında ölüm riski, erken doğum ve düşük kilolu doğum gibi durumları artırma potansiyeli taşımaktadır.

Bebekler ve küçük çocuklardaki uzun vadeli gelişim sürecini olumsuz etkileyebilecek bir durumu ortaya koyan araştırmalar, demir eksikliği çeken çocukların mutluluk seviyelerinin ve sosyal adaptasyonlarının düştüğünü ortaya koymaktadır.

Üstelik demir eksikliği takviyeleri ile bu sorunlar giderilebilirken, motor beceri ve bilişsel gelişimin ilerleyen dönemlerinde beklenenin altında kalabileceği gösterilmiştir.

Yetişkinlerde de bu durum en sık engelliliğe yol açan sebeplerden biridir ve nadir durumlarda ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.

• BBC Türkçe artık WhatsApp’ta. Bizi takip ederek, en güncel haberlerimizi telefonunuza ulaşmasını sağlayın.

Yaygın Bir Sağlık Sorunu

Oxford Üniversitesi’nden beslenme profesörü Michael Zimmerman, demir eksikliğinin küresel ölçekte büyük bir sorun olduğunu vurgulamaktadır.

Mikrobesin yetersizliği üzerine uzun yıllardır çalışan Prof. Zimmerman, “Demir eksikliği oldukça yaygın bir sorun ve azaltma çabaları hızlı sonuç vermiyor. Bu durum birçok engellilik durumu ile de ilişkilidir.” diyor.

Bilim insanları, demir eksikliğinin yaygınlığı konusunda hemfikirdir. Ancak demir eksikliğinin kesin tanımı veya başka sağlık sorunlarına yol açmadığı durumlarda sağlık üzerindeki etkileri hakkında hâlâ bazı belirsizlikler bulunmaktadır. Peki, insanlar ne zaman demir takviyesi almalıdır veya almamalıdır?

Demir Eksikliği ve Anemi İlişkisi

Bir kişinin demir eksikliği yaşaması, anemiye sahip olduğu anlamına gelmez. Melbourne Nüfus ve Küresel Sağlık Okulu’nda görev yapan klinik hematolog uzmanı Sant-Rayn Pasricha, “Demir eksikliği, anemiden önceki bir aşamadır.” açıklamasında bulunuyor.

Pasricha ve diğer bazı uzmanlar, demir eksikliğinin her durumda problem oluşturmayabileceğini, özellikle de sağlık şikayeti bulunmayan kişilerde bu durumun geçerli olabileceğini savunmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün gerçekleştirdiği bir araştırmada, demir eksikliği olan ve halsizlik hisseden kadınlara takviye yapıldığında yorgunluklarının geçtiği, buna karşın demir eksikliği olmasına rağmen herhangi bir rahatsızlık hissetmeyen kadınlara takviye uygulandığında enerji seviyelerinde bir değişiklik olmadığı gözlemlenmiştir:

“Bu durum, en azından yetişkinlerde, demir eksikliği nedeniyle kötü hisseden kişilerin tedavi edilmesinin önemli olduğunu gösterirken, etkilerini hissetmeyenlere demir takviyesi verilmesinin gerekli olup olmadığını sorgulatmaktadır.”

• Yemek isteği hissetmek ne anlama geliyor?

Çocuklar Üzerindeki Etkisi

Getty Images

Oxford Üniversitesi’nden mikrobesin yetersizliği konusunda araştırmalar yapan beslenme profesörü Michael Zimmerman, demir eksikliğinin engelliliğe yol açma risklerini önemle vurgulamaktadır.

Amerikan Pediatri Akademisi Beslenme Komitesi Başkanı Mark Corkins, çocuklardaki etkilerinin kalıcı olabileceğinin altını çizmektedir:

“Bunun yalnızca o anki sağlıklarını kötüleştirmediği, aynı zamanda gelişim potansiyellerinde de kayıplara yol açtığı gözlemlenmektedir.”

Çocuklarla ilgili yürütülen bir araştırma, demir eksikliği anemisi ile kötü bilişsel performans arasında güçlü bir bağın bulunduğunu göstermektedir.

Ancak bu durum, aralarında doğrudan bir sebep-sonuç ilişkisi olduğu anlamına gelmemektedir.

Besin araştırmalarında benzer zorluklarla karşılaşılmaktadır: Besin eksikliği mi bilişsel sorunlara yol açıyor, yoksa her iki durumun altında yatan başka bir sebep mi mevcut?

Çocukların gelişimlerine olan potansiyel etkileri bakımından, sağlık önerileri arasında, herhangi bir eksiklik belirtisi gösteren çocuklar ile bazen önlem amacıyla tüm çocuklara demir takviyesi yapılması önerilmektedir.

Örneğin, Amerikan Pediatri Akademisi, yalnızca anne sütü ile beslenen bebeklere demir damlaları verilmesini önermektedir.

Bu öneriye karşı çıkanlar arasında Sant-Rayn Pasricha’nın da bulunduğunu belirtmek önemlidir. Bangladeş’te 3,300 sekiz aylık bebekle yapılan en kapsamlı deneylerden birinde, Pasricha ve ekibi bebeklerin yarısına üç ay boyunca demir takviyesi uygularken diğer yarısına plasebo vermiştir.

Demir takviyesinin öncesi ve sonrası ile çocukların sinirsel gelişimleri üzerinde yapılan değerlendirmelerde, herhangi bir olumlu ya da olumsuz sonuç tespit edilememiştir:

“Demir takviyesi alan çocuklarda hemoglobin ve demir seviyelerinde artış gözlemlenmiş olsa da, bu durum çocukların gelişimlerini etkilememiştir.”

“Bunun nedenini halen araştırmaya devam ediyoruz.”

Diğer araştırmalar da benzer sonuçlara ulaşmıştır. Bir çalışmada, demir eksikliği anemisi bulunan çocukların anemisi demir takviyeleri ile giderilmiş olsa da, bazı vakalarda dinlenme durumları yıllarca düzelmemiştir.

Olası sebeplerden biri de kısa süreli bir eksikliğin dahi kalıcı zararlara yol açabilme potansiyelidir.

Farklı bir araştırma, doğum esnasında demir eksikliği yaşayan çocukların, sonrasında demir takviyesi almış olsalar bile, bilişsel kontrol ile ilgili beyin bölgelerinde 8-11 yaş aralığında daha az aktivasyon göstermiş olduğunu ortaya koymuştur.

• Vegan beslenmenin sağlık üzerindeki etkileri nelerdir?

Getty Images

Nedeni mi Sonucu mu?

Pasricha, demir eksikliğinin kendisinin bir sorun olmayabileceğini, bunun belki de başka bir durumun belirtisi olduğunu belirtmektedir. Örneğin, genel besin maddesi eksikliği.

Ayrıca, demir eksikliği olmamasına rağmen demir takviyesi alan çocukların da risk altında olabileceğini gösteren araştırmalar mevcuttur. Bu araştırmalardan birinde, demir takviyesi alan çocukların daha az büyüdüğü saptanmıştır. Diğer bir araştırmada yüksek demir içeren bebek maması kullanan çocukların, düşük demirli mamalara göre bilişsel testlerde daha kötü performans sergilediği gözlemlenmiştir.

Fakat demir desteğinin hangi miktarlarda olumsuz sonuçlar yaratabileceği belirsizlik taşımakta ve uzmanlar, bu sonuçların mutlaka demirle bağlantılı olmayabileceğini, olası başka sebeplerin de olabileceğini vurgulamaktadır.

Demir takviyeleri, bağırsaktaki zararlı bakterileri artırma riski taşımakta ve özellikle bebeklerde bağırsak mikrobiyomunu bozabilmektedir.

Uzmanların hemfikir olduğu bir nokta ise, demir eksikliği anemisi veya demir eksikliği ile birlikte yorgunluk gibi semptomlar yaşayan bireylerin takviye almasının olumlu sonuçlar doğuracağıdır.

Kişilerin kendileri veya çocukları için demir takviyesi kullanma kararını tek başlarına almamaları ve kesinlikle bir doktora danışmaları büyük önem taşımaktadır.

Dengeli Beslenme Önemlidir

Getty Images

İdeal koşullarda, bireylerin dengeli bir diyet ile demir açısından zengin gıdalar tüketerek yeterli miktarda demir alması gerekmektedir. Ancak bu her zaman mümkün olmamakta.

Karaciğer, kırmızı et, baklagiller, kuruyemişler ve kurutulmuş meyveler iyi demir kaynaklarıdır.

Corkins, “En etkili yöntem dengeli bir beslenmedir. Vücut, demiri alım ve kullanım açısından en iyi şekilde bu yöntemle emmektedir.” açıklamasında bulunurken, “Tabii ki anemi tespit edilirse, bu durumu hızla düzeltmek amacıyla takviye almak en iyisidir.” diye ekliyor.

BBC

Uyarı

Bu içerik yalnızca genel bilgi amacıyla sunulmaktadır ve bir sağlık uzmanının tavsiyesi yerine geçmemektedir. BBC, okuyucuların kendi kendine koyacakları teşhislerin sorumluluğunu üstlenmemektedir. Sağlığınız hakkında endişeleriniz varsa mutlaka bir doktora başvurmalısınız.

• Daha iyi uyku ve yorgunlukla baş etmek için beş öneri

“`